Waarom is creativiteit in de klas zo belangrijk?

Als je denkt aan creativiteit in de klas, wat zie jij dan voor je? De kinderen die aan het tekenen zijn? Samen met de klas liedjes zingen? De knutselwerken die ophangen in het lokaal?
Ik denk daar zelf wel het eerste aan. Maar natuurlijk is creativiteit zoveel meer dan dat. Maar wat is het dan precies?

Kinderen vinden kunst leuk. Is het daarom niet serieus?

Creativiteit is overal!

Creativiteit is onder andere het creëren van dingen. Dat kan het maken van een tekening zijn, het spelen van een lied op de gitaar, het verzinnen van een dansje of het schrijven van een verhaal. Creativiteit is overal om ons heen. Alles is immers een keer bedacht. Als je met de hele klas een lied aan het spelen bent met boomwhackers, dan zijn jullie op dat moment met elkaar muziek aan het creëren. Maar het is ook het kunnen oplossen van complexe problemen. Door creatief te denken kun je in problemen juist kansen zien. Het bekende out of the box denken.

Maar hoe vaak wordt de creativiteit van de kinderen ingezet in de klas? Blijft dat beperkt tot die paar crea- en muzieklessen in de week? Dat zou wel zonde zijn, want creativiteit heeft een hoop te bieden.

Creativiteit en het kinderbrein

Het brein bestaat uit twee helften. De linkerhersenhelft en de rechterhersenhelft. Kinderen worden geboren met een dominante rechterhersenhelft. In de rechterhersenhelft bevindt zich onder meer het creatief denken, verbeelding, muzikaliteit, fantasie, out of the box denken, ontdekken en experimenteren.
In de linkerhersenhelft bevindt zich onder meer de logica, woorden en taal, strategieën en analyse. Op school ligt meestal de nadruk op het ontwikkelen van de linkerhersenhelft. Dit gebeurt natuurlijk tijdens de reken-, taal-, spelling en begrijpend leeslessen. De meeste lesuren worden vaak aan deze vakken besteed.

Is dat zo erg? Misschien niet. Of zouden we moeten proberen er wat meer balans in aan te brengen? Want als kinderen van nature een dominante rechterhersenhelft hebben, kunnen we daar dan niet ons voordeel mee doen?

Ontdekken en experimenteren

Een pasgeboren baby begint van nature de wereld om zich heen te ontdekken. Alles moet worden vastgepakt, bekeken en het liefst ook nog even worden geproefd. Als kinderen ouder worden en naar school gaan hebben ze die behoefte tot experimenten en ontdekken nog steeds.
Wat gebeurt er als ik blauw en rood meng? Wat ontstaat er als ik met verschillende materialen de verf op het papier smeer? Welke geluiden kan ik maken met een xylofoon? (Je herkent het vast wel: je deelt de muziekinstrumenten uit aan de kinderen, met de instructie dat ze er nog geen geluid mee mogen maken. Voor de kinderen bijna niet te doen!)

In hoeverre stimuleren we deze natuurlijke behoeftes van de kinderen tijdens onze lessen? Hoe vaak kunnen de kinderen aanrommelen zonder bang te zijn dat het misschien fout is wat ze doen?
Want het is zo belangrijk dat kinderen fouten durven te maken. Door fouten te maken leer je immers hoe iets niet moet. Als je niet durft te falen wordt het heel lastig om nieuwe dingen te creëren.

Maar hoe vaak creëren de kinderen iets in de klas? Iets dat echt van hunzelf is? Iets waar ze trots op kunnen zijn en gewaardeerd wordt? Waarbij ze zelf verantwoordelijk zijn voor het maakproces en ‘ownership’ wordt gestimuleerd?

“Experimenteren, loslaten: dat zijn eigenschappen die we minder trainen in het onderwijs.
Als je leerlingen leert om te vertrouwen op hun inventiviteit om te experimenteren dan bouwen ze creatieve hersenen. Ze leren spelen in hun hoofd.”

Mark Mieras – Wetenschapsjournalist

Innovatie en creatieve oplossingen

Als het goed is, zijn de kinderen van jouw school acht jaar lang onder de hoede van jou en je collega’s. Je probeert de kinderen zo goed mogelijk klaar te stomen voor de maatschappij en de wereld waarin ze als volwassen gaan leven. Maar hoe ziet de maatschappij en de wereld er over al die jaren uit?
We hebben geen idee! De technologische ontwikkelingen gaan razendsnel. De verkeerslessen die we de kinderen nu geven, zijn belangrijk om kinderen op een veilige manier aan het verkeer te laten deelnemen. Maar zijn ze voor deze kinderen nog relevant voor over pakweg tien jaar? Zijn deze lessen dan misschien wel achterhaald wanneer er alleen nog zelfrijdende auto’s zijn?
Hoe kun je kinderen voorbereiden op een toekomst die we nog niet kennen?

“In een wereld die zo snel verandert moet je flexibel zijn. Mee kunnen bewegen. Creativiteit is daarbij ontzettend belangrijk:
Kunsteducatie helpt kinderhersenen om sleutelvaardigheden te ontwikkelen voor een samenleving die steeds sneller verandert. Voor een samenleving waarin wat standaard is wordt geautomatiseerd, en waar het voor mensen dus steeds meer draait om creatieve taken.”

Mark Mieras – Wetenschapsjournalist

Neem nu het probleem van de klimaatverandering. Om over te gaan van fossiele brandstoffen naar groene energie zijn innovatie en creatieve oplossingen nodig. Welke creatieve oplossingen zijn er nodig over pakweg 20 jaar? Dat weten we niet. Wat we wel weten is dat innovatieve denkers ook dan nodig zullen zijn.

“De leerlingen van nu zullen zichzelf elf keer opnieuw moeten uitvinden in hun leven. Omdat ze elf verschillende functies zullen doorlopen. En 30 procent van die functies kennen we nog helemaal niet. Daarom is het belangrijk dat we flexibele mensen opleiden. Mensen die zichzelf een leven lang blijven ontwikkelen.”

Mark Mieras – Wetenschapsjournalist

Is het dan niet van groot belang dat we de kinderen stimuleren innovatieve en creatieve denkers te worden? Die op een andere manier naar de wereld om hun heen kunnen kijken?
Het moet toch mogelijk zijn om het stimuleren van creatieve talenten van de kinderen een belangrijke plaats in te laten nemen in het onderwijs. In plaats van dat het wordt gezien als ‘de leuke les voor in de middag’.

Stimuleer de verbeelding

Door kinderen creatief bezig te laten zijn stimuleer je ook de verbeelding van kinderen. Ook dit is een aspect van creativiteit die kinderen van nature bij zich dragen. Kinderen zijn over het algemeen goed in het verzinnen van verhalen. En ze kunnen helemaal opgaan in het verhaal dat je als leerkracht voorleest of in een voorstelling waar slechts enkele middelen worden gebruikt.
De meeste kinderen vinden het ook fantastisch om verhalen na te spelen. In groep 1,2 is hier nog veel ruimte voor. Vanaf groep 3 is dat al een heel stuk minder. Terwijl hun behoefte daaraan naar mijn idee niet perse minder wordt.

Hoe krijg je meer creativiteit in de klas?

Het moet toch mogelijk zijn meer tijd, aandacht en ruimte op school te bieden voor de creativiteit van de kinderen? Zeker als je beseft dat we het hier niet hebben over enkele vakken die door veel mensen worden afgedaan als hobby of ontspanning, maar over een groot deel van ons brein! Een deel dat in een snel veranderende wereld alleen maar belangrijker lijkt te worden.

“Veel kinderen vinden kunst leuk. En dat wordt, gek gezien, vaak als diskwalificatie gezien. Het is leuk, en dus niet serieus. En dat is een groot misverstand. Dat het leuk is, betekent juist dat het serieus is. Enthousiasme is de motor achter de groei van goede hersenen.”

Mark Mieras – Wetenschapsjournalist

Maar hoe zorg je er als leerkracht voor dat er ruimte is voor creativiteit? Drukke lesroosters, leerdoelen die behaalt moeten worden… waar haal je de tijd vandaan? Over de belangrijkste obstakels om met creativiteit en kunst aan de slag te gaan en hoe je deze kunt overwinnen lees je in een volgend blog.

Wat je direct kunt toepassen in de klas:

Voor nu heb ik heb in ieder geval één advies: probeer elke schooldag de kinderen iets te laten maken, iets laten te creëren. Dat hoeft helemaal niet iets groots te zijn en hoeft ook helemaal niet veel tijd in beslag te nemen. Denk bijvoorbeeld aan het volgende:

• Geef de kinderen elke dag 15 minuten om een stripje te tekenen, over bijvoorbeeld het leukste wat ze die dag hebben meegemaakt. Laat ze aan het eind van de week hun leukste stripje uitkiezen. Plak deze op een groot vel, zodat de kinderen de week erop elkaars strips kunnen lezen.
• Zing tussen de lessen door een lied met de hele klas.
• Zorg ervoor dat de kinderen altijd een tekening of andere creatieve opdracht bij de hand hebben waar ze zelfstandig aan kunnen werken, als hun werk af is.
• Doe een dramaspelletje tussen de lessen door. Hiervoor kun je ons e-book ‘5 minutenspelletjes drama’ gebruiken.

Bekijk hieronder de video waarin wetenschapsjournalist Mark Mieras vertelt over het belang van kunst voor het kinderbrein.