Maskers maken en maskerspel

15 oktober 2019

Heb je weleens maskers gemaakt met je klas? Als je het goed aanbiedt kunnen kinderen veel van hun creativiteit kwijt in het maken van een masker.
Maar het wordt nog leuker wanneer je de zelfgemaakte maskers gebruikt om met de kinderen toneel te spelen! In dit blog vertel ik hoe je met de kinderen maskers kunt maken en hoe je deze kunt gebruiken voor maskerspel. Maskers kun je maken met onder- tot bovenbouw. Maskerspel is het meest geschikt voor kinderen in de bovenbouw.

Waar moet je op letten als je maskers gaat maken?

Je kunt maskers op vele manieren maken. Het ligt misschien het meest voor de hand omdat te doen van dun karton. Je knipt de gewenste vorm, gaatjes erin voor de ogen en de mond, een elastiekje erom en klaar.
Maar wanneer je maskers maakt van papier-maché kunnen de kinderen er veel meer creativiteit in kwijt. Je hebt dan ook wat meer mogelijkheden in de vorm van het masker. Je kunt het masker op sommige plekken bijvoorbeeld dikker maken. Zo kun je wenkbrauwen vormen of een neus. Of je kunt je masker bulten of horens geven.

Prikkel de fantasie van de kinderen

Probeer ervoor te zorgen dat de kinderen niet iets na proberen te maken. Dus in plaats van dat ze besluiten dat het een eenhoorn moet worden of een prinses of tijger, is het juist leuk wanneer hun fantasie de vrije loop kan gaan.
Geef de kinderen bijvoorbeeld de opdracht een fantasiewezen, fantasiedier of monster te maken. Of verzin een land waar de wezens, die de maskers uitbeelden, vandaan komen. Geef ze bijvoorbeeld als opdracht: maak een masker voor de inwoners van “Fligoland” of het “Wompenbos”. Laat de kinderen maar bedenken wat voor wezens dat zullen zijn 😀

Om de kinderen meer kaders te geven, kun je ze als opdracht meegeven dat één deel van het masker groter is dan de rest. Bijvoorbeeld een hele grote neus, dikke wenkbrauwen, grote oren, enz. Zo krijg je een beetje gekke maskers en dat zal straks helpen bij het toneelspelen.

Zorg voor zicht en verstaanbaarheid

Omdat de kinderen met de maskers gaan spelen, is het belangrijk dat de kinderen goed door het masker kunnen zien en dat ze goed verstaanbaar zijn.

Ik bedoel hiermee niet dat je grote gaten bij de ogen moet maken. Dat kan er juist voor zorgen dat er wat van de magie van het masker verloren gaat. Je kunt twee kleine gaatjes ter hoogte van de ogen prikken. Laat de kinderen bepalen of ze voldoende kunnen zien. Want ze moeten natuurlijk wel kunnen zien waar ze naartoe lopen.

Ik raad sterk aan om makers te maken die de mond niet bedekken. Dus een masker die loopt vanaf het voorhoofd tot net onder de neus. Zo blijven de kinderen goed verstaanbaar en blijft er nog een stukje expressie van het kind zelf zichtbaar, omdat niet het hele gezicht is bedekt. Daarnaast speelt het een stuk lekkerder.

Het maken van maskers

Voor het maken van de maskers heb je het volgende nodig:

Een opgeblazen ballon, ongeveer zo groot als het hoofd van het kind
Lijm voor de papier-maché
Stroken krantenpapier
Verf en kwasten
Eventueel versieringen zoals touw, wol, watten en plakkertjes

Het masker vormen met papier-maché

Met papier-maché maken de kinderen de basis van het masker. Zorg ervoor dat het minimaal drie lagen dik is, zodat het stevig genoeg is om mee te spelen.
Je kunt ervoor kiezen de hele ballon met papier-maché te laten bedekken en als het droog is, het masker er voorzichtig af te halen en het in de juiste vorm te laten knippen.
Je kunt de kinderen ook van te voren rekening laten houden met de vorm. Dan hoeven ze het, als het droog is, het masker alleen nog eventueel een beetje bij te knippen.

De kinderen maken dus eerst de basis van het masker, zodat ze daarna het masker verder kunnen vormen door het op sommige plekken dikker te maken. Dit doen ze door op deze plekken extra lagen papier-maché aan te brengen. Zo kunnen ze een neus en wenkbrauwen maken. Maar ze kunnen ook vorm aanbrengen bij de wangen. Of bollingen bij de ogen, bulten en oren.

Wanneer ze tevreden zijn over de vorming van het masker, laten ze het een nacht drogen.
De volgende dag kan de ballon voorzichtig worden lek geprikt. Wanneer de hele ballon met papier-maché was bedekt kunnen ze, na het lekprikken van de ballon, het voorzichtig openknippen en daarna in de juiste vorm knippen.

Het masker verven

Nu kunnen de kinderen hun masker gaan verven. Het hele masker moet bedekt zijn. Er mag dus niks van het papier-mache zichtbaar zijn. De kinderen kunnen met de verf ook texturen aanbrengen. Zoals stekels of haren. Misschien krijgt het masker wel vreemde vlekken? Laat het maar over aan de fantasie van de kinderen!

Wanneer het masker geverfd is laten ze hun masker drogen. Het kan zijn dat het niet in één keer dekt. Dan zullen de kinderen het masker nog een keer moeten verven. Als het masker helemaal goed geverfd en droog is, kunnen de kinderen nog versieringen aanbrengen.

Het masker versieren

Met verschillende materialen kunnen de kinderen hun masker nog versieren. Ze kunnen wol of touw eraan bevestigen als een soort haar. Of ze kunnen er watten opplakken. Die watten zouden ze eventueel eerst nog kunnen verven. Ze kunnen het ook versieren met plakkertjes of prachtige veren in felle kleuren. Zo maken de kinderen hun eigen unieke masker!

Spelen met maskers

Wanneer de kinderen hun masker hebben gemaakt, is het tijd om met de maskers toneel te spelen. Het toneelspelen met maskers gebeurde al lang geleden. Maskerspel werd onder meer gebruikt in de 16^e en 17^e eeuw bij het Italiaanse improvisatietheater Comedia dell’ arte. Het is leuk om de kinderen hier iets van te laten zien.

Comedia del arte

Bij dit improvisatietheater was er een aantal vaste rollen die elke voorstelling terugkwamen. Ze waren direct te herkennen aan onder meer hun maskers. Een aantal van deze personages zijn:

Arlecchino (harlekijn): een acrobatische jonge man. Een soort clown.
Dottore: de geleerde
Pantalone: de rijke koopman, uit op geld en vrouwen
Brighella en Arlecchino: de twee knechten. De ene sluw en de ander naïef en onnozel.
Colombina: Het kamermeisje

Het hoofdverhaal stond vast en binnen dit verhaal konden de acteurs improviseren. Het was volkshumor met veel acrobatiek, muziek en dans. De karakters zie je tegenwoordig nog wel eens terug in een ballet, poppenspel of bij carnaval. In onderstaande video zie een fragment van een voorstelling waarin comedia del arte wordt gecombineerd met bewegingstheater. Je kunt de kinderen hier een fragment van laten zien:

Het spelen van een personage vanuit een masker

Wanneer je met maskerspel begint, raad ik je aan om met de hele klas tegelijk te spelen. Zoek een grote ruimte op, zoals een speelzaal. Zo kunnen de kinderen allemaal tegelijk door de ruimte bewegen.

De eerste stap van maskerspel, is het creëren van het personage vanuit het masker. Bekijk het masker goed. Wat voor gevoel geeft het masker je? Wat voor personage zou erbij passen? Stel de kinderen bijvoorbeeld de volgende vragen:

Is het personage van jouw masker:

Actief of sloom?
Sluw of dom?
Atletisch of onhandig?
Vriendelijk of boos?
Somber of vrolijk?

Dan zetten de kinderen het masker op. Laat de kinderen door de ruimte lopen, waarbij ze zoeken naar een manier van bewegen dat past bij het masker. Help ze daarbij door vragen te stellen:

Loop je langzaam of snel? Hoe houd je je rug? Heb je gebogen of rechte benen? Wat doen je armen? Enzovoorts.

Laat de kinderen dan eens stilstaan en vraag: hoe staat jouw personage? Laat de kinderen in de houding staan die bij hun personage past. Staan ze rechtop, krom, stijf, elegant, enz? Stel dan de vraag: Hoe kijkt jouw personage? Laat de kinderen om zich heen kijken op de manier die bij hun personage past. Vervolgens vraag je aan de kinderen: Hoe praat jouw personage? Laat de kinderen een aantal keer allemaal tegelijk dezelfde zin zeggen, op de manier die past bij hun personage.

Let op! Benoem van te voren dat de kinderen tijdens het spelen altijd voorzichtig met elkaar en zichzelf moeten zijn. Dit ligt misschien voor de hand, maar wanneer de kinderen helemaal op gaan in het spel, en een masker dragen dat zorgt voor afstand, kan het zijn dat ze onvoorzichtig worden en zich te wild gaan gedragen. Je zou de afspraak kunnen maken dat wanneer jij op een trom slaat of op een fluitje blaast, de kinderen stil moeten staan en eventueel hun masker af moeten doen.

Wanneer je deze opdracht met jouw klas hebt gedaan, heb je al een superleuke dramales over maskerspel gegeven! Maar je kunt er nog een stapje verder mee gaan. Je kunt zelf waarschijnlijk het beste aanvoelen of jouw klas daaraan toe is. Als dat zo is, kun je met de kinderen scenes gaan spelen met hun maskers.

Hieronder nog een filmpje met maskerspel, uitgevoerd door studenten.

Scenes spelen met maskers

Wanneer de kinderen hun personage hebben staan, kunnen ze er scenes mee spelen. Voor sommige kinderen zal het spelen met een masker prettiger zijn. Ze kunnen zich verschuilen achter het masker en durven daardoor vrijer te spelen. Het kan ook zijn dat een kind het gek en onwennig vindt om met een masker op toneel te spelen. Ik raad je aan vooral geen druk op de kinderen te leggen en alleen de kinderen een scene te laten spelen die zich daar prettig bij voelen.

Omdat de focus moet liggen op het spelen van het personage, is het verstandig de scenes zo simpel mogelijk te houden. Kies voor situaties die voor de kinderen herkenbaar en vertrouwd zijn. Zoals:

Klant koopt brood bij de bakker
Iemand vraagt een voorbijganger de weg
Klant koop een vis in de dierenwinkel
Iemand vraag aan een ander hoe laat het is bij de bushalte

Op deze manier hoeven de kinderen niet te veel bezig te zijn met het verhaal van de scene, maar kunnen ze zich helemaal richten op het spelen van een personage met hun masker. Laat steeds twee kinderen een scene spelen. Na het spelen van de scene kun je aan de andere kinderen vragen wat voor personages ze hebben gezien. Wat voor types hebben ze gespeeld? Wat voor karakter hadden de personages?

Maskers maken en mee spelen maar!

Ik hoop dat je door mijn blog voldoende handvatten hebt gekregen om met maskerspel aan de slag te gaan. Als je vragen hebt, stel ze vooral onder dit blog. Ook je ervaringen hoor ik graag. Veel plezier met maskerspel!